Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΣ ΜΟΔΙΝΟΥ

Στην πρώτη της εμφάνιση η ποίηση της Εύας Μοδινού είναι λυρική¹. Είναι το αίσθημα που αγκαλιάζει τα πράγματα και τον αναγνώστη². Συγχρόνως, υπάρχει και μια περιπλάνηση σε τοπία∙ τοπία όμως που έχουν μέσα τους μια ψυχή, μια Ιστορία. Αυτό είναι φανερό ιδιαίτερα στις συλλογές «Εκεί που τελειώνει…» (Πρώτο και Δεύτερο τετράδιο, Εκδόσεις Εριφύλη, 2005). Η ποίησή της όμως χαρακτηρίζεται και από μια βαθύτερη αίσθηση των πραγμάτων, μια εσωτερικότητα. Αντιλαμβάνεται βαθειά τις καταστάσεις τις οποίες εσωτερικεύει.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ποίησής της είναι η ροπή να βρει ένα πλαίσιο μυητικό. Να γίνει δηλαδή, μια ποίηση τελεστική. Αυτό, το οποίο είναι πολύ ενδιαφέρον, κατορθώθηκε στην σύνθεση: «Για πάντα – ποίηση σε επτά πράξεις» (Οι Εκδόσεις των Φίλων, 2012).
Η εμπειρία που προκάλεσε αυτήν την συνθετική σύλληψη φαίνεται πως ήταν μια προσωπική δοκιμασία και με την σολωμικής προέλευσης σεφερική σημασία, "δοκιμή". Και η σύλληψη αυτή οργανώθηκε τελικά σε επτά ενότητες, επτά πράξεις, όπως τις ονομάζει. Ωστόσο, η Εύα Μοδινού «είδε» το προσωπικό της βίωμα όχι μόνο από τη σκοπιά του γεγονότος αλλά και ως μύηση. Και στις προηγούμενες συλλογές της υπάρχει αυτό το στοιχείο, λανθανόντως, σε κάποια ποιήματα, αλλά ως επί το πλείστον, όπως προανέφερα, κυριαρχούσε ο λυρισμός. Στο «Για πάντα – ποίηση σε επτά πράξεις» έγινε μια μύηση που πατούσε σε σύμβολα, βασικά αρχαιοελληνικά, που λειτουργούν δραματικά.
Θα σημειώσω και μια παρατήρηση που έχω γι’ αυτήν την σύνθεση. Νομίζω πως θα έπρεπε να συμπτυχθεί και ν’ ανοίξει περισσότερο στο πεδίο της μυσταγωγίας. Να μην επιφορτιστεί δηλαδή με πολλές φωνές, όπως η φωνή του αφηγητή και των προσώπων, και με πολλές πράξεις. Αλλά αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι όλο αυτό δόθηκε πολύ ωραία γιατί πλάστηκε πολύ κοντά στην εμπειρία την ίδια, στο γεγονός δηλαδή που το προκάλεσε. Και αυτό είναι το σημαντικό. Ότι αυτό το πλάσιμο προχώρησε έως τη δραματοποίηση.

Παρακολουθώντας την μετέπειτα πορεία της και από τις δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά, βλέπω πως αν και πρόκειται για μια ποιητική φωνή που ανήκει στους νεώτερους από μένα, η φωνή της ζυμώνεται και μέσα στην παράδοση και μέσα στην σύγχρονη εποχή. Αντλεί και από την παράδοση δηλαδή, που της έδωσε τελικά, όλα τα σίγουρα εργαλεία και τους τρόπους, όπως είναι παραδείγματος χάρη, η αλληγορία. Το να λες δηλαδή μέσα από ένα διευρυμένο πλαίσιο θεματικά αυτό που συνέβη. Γιατί δεν δημιουργούμε κάτι αόριστο. Κι αυτός ο τρόπος αξιοποίησης της παράδοσης στην ποίησή της είναι επίσης κάτι σημαντικό.

Στην τελευταία συλλογή της Εύας Μοδινού, με τίτλο Η ηλικία της πέτρας (Εκδόσεις Γκοβόστη, 2017) επιστρέφει η λυρική της φύση με μια ωριμότερη εσωτερικότητα. Τα στοιχεία του εσωτερικού της κόσμου γίνονται εντέλει και μεταφυσικές παρουσίες. Αυτή η συλλογή ενισχύεται ως μια συνειδησιακή εμπειρία και εμβάθυνση. Η αρχιτεκτονική των ενοτήτων συμβάλλει σ' αυτήν την ενίσχυση. Γιατί Η ηλικία της πέτρας οργανώνεται με ειδικά μοτίβα σαν αρχιτεκτόνημα. Έχει συγκεκριμένη δομή και άξονες. Υπάρχει μια συνοχή στις ενότητες. Η ποιητική παίρνει από την μια ενότητα στην άλλη με μια δυναμική παράθεση (π.χ. με τα προσωποποιημένα σύμβολα στα ποιήματα Οφηλία, Ευρυδίκη, Αντιγόνη). Και εμβαθύνοντας η μια ενότητα στην άλλη μέσω των μοτίβων, δημιουργείται μια βαθύτερη αίσθηση, μια σπουδή ζωής και θανάτου.
Σ' αυτήν την συλλογή η αλληλουχία των συμβόλων παίζει, επίσης, ένα ρόλο σημαντικό. Παράδειγμα η Πανσέληνος που επανέρχεται ως σύμβολο - είδωλο σε κάθε ενότητα. Όταν τα σύμβολα, που χρησιμοποιούνται, ορίζουν αδρά τους άξονες της δομής, είναι πολύ πιο έντονο το αποτέλεσμα. Παραδείγματος χάρη ο Καβάφης χρησιμοποιώντας σύμβολα ιστορικά (Θερμοπύλες, Τρώες) ή ρεαλιστικά (Τα παράθυρα, Τείχη, Πολυέλαιος) δίνει άλλη διάσταση -βαθύτερη- στο κλίμα του συμβολισμού των νεορομαντικών ποιητών της εποχής του³.
Η δομή των ενοτήτων και των μοτίβων στην Ηλικία της πέτρας, δεν είναι προσθετική απλώς, αλλά οδηγεί από την εσωτερίκευση των πραγμάτων στην μνημείωσή τους. Μια μνημείωση που πηγάζει από την ποιητική και την προσωπική αίσθηση της ποιήτριας για τον κόσμο.
Αλλά και οι τρεις δυνητικές προσωπικότητες, η Οφηλία, η Ευρυδίκη και η Αντιγόνη, από τα ομότιτλα ποιήματα της Συλλογής, οι οποίες είναι ψυχολογικές εκφάνσεις που "διαστέλλονται" από την κοινωνική πραγματικότητα και λειτουργούν επίσης ως σύμβολα. Είναι εξαιρετικό να υπάρχουν αυτές οι μορφές με την διαχρονική λειτουργία τους, γιατί δίνουν άλλο εύρος και βαρύτητα στη συλλογή. Γιατί δεν είναι ούτε αφηρημένες ούτε ηθογραφικές. Σαν να κρατούν μέσα τους όλη τη θέρμη της ζωής. Ένα κουκούλι που θ' ανοίξει και θ' αποκτήσει φτερά. Και συγχρόνως οι μορφές αυτές συμβολοποιούν καταστάσεις, αλλά δεν μένουν ως αόριστα σύμβολα.
Στην συλλογή αυτή υπάρχει επίσης κι ένα μεγάλο σε έκταση ποίημα, Η έλξη της βαρύτητας, πεζόμορφο που όμως διατηρεί την ποιητικότητά του, εντάσσεται στην αρχιτεκτονική των ενοτήτων και επιτείνει δραματικά την εσωτερίκευση των πραγμάτων.

Η δομή της Ηλικίας της πέτρας και ο χειρισμός των συμβόλων, μοτίβων που προανέφερα, δημιουργούν τελικά ένα όραμα που δονείται σαν ένα συνειδησιακό πανόραμα. Πρόκειται για μια ποιητική μετουσίωση μιας γενικότερης εμπειρίας, μιας ιδιαίτερης ανάληψης των γεγονότων της ζωής. Εκεί βρίσκεται και το κατόρθωμα το τελεστικό, το τελετουργικό.
Σ' αυτό συντελεί και η μουσικότητα της συλλογής⁴. Καλλιεργείται, δηλαδή, ένα μουσικό κλίμα με την ποίηση. Όχι πως δεν δουλεύει η ποιήτρια και με την εικόνα. Η εικόνα, ωστόσο, μπορεί να σε οδηγήσει σε παραστατικότητα ή να ορθώνεται σαν μια ζωγραφική ή γλυπτική απεικόνιση, ενώ η μουσική επιδιώκει να εισχωρεί βαθύτερα στα πράγματα. Είναι πιο εσωτερική κι αφήνει στον αναγνώστη μια αίσθηση ρυθμού.
Εντέλει, η τελευταία αυτή συλλογή της Εύας Μοδινού, Η ηλικία της πέτρας, έχει όχι μόνο μια ποιητική αλλά και μια ευρύτερη πνευματική υπόσταση, που μέσα της αφομοιώνει την ποιητικότητα, την επιβάλλει ως καθεστώς του πνεύματος, με μια βαρύτητα που μόνο η βαθύτερη συνείδηση των πραγμάτων χαρίζει.

Γιάννης Δάλλας

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Θέματα Λογοτεχνίας", τεύχος 57, Ιούλιος-Δεκέμβριος 2017.

1 "Στιχομυθία", Εκδόσεις Εριφύλη, 2001 και "Το κοίλο της σιωπής", Εκδόσεις Εριφύλη, 2003.
2 Ο αναγνώστης παίζει ρόλο και στην αναδημιουργική σύλληψη του έργου. Παραδείγματος χάρη, οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι επιβάλλουν στον αναγνώστη να δει από τις δικές τους σκοπιές το έργο. Ελευθερώνονται από την ματιά του συγγραφέα.
3 Πέρα από την ιστορική συνεκδοχή, τα ποιήματα του Καβάφη είναι ανοιχτά και στην κοινωνική και ψυχολογική συνεκδοχή, καθώς και στην μεταφορικότητα. Γι' αυτό παραμένουν σύγχρονα. Είναι δηλαδή βιοθεωρητικά ποιήματα. Δεν περιορίζονται στην κοσμοθεωρία.
4 Παραδείγματος χάρη ο Εγγονόπουλος και ο Σαχτούρης δουλεύουν περισσότερο με την εικόνα.