Η Εύα Μοδινού στο Εργαστήρι του ποιητή

Τα ποιήματα αυτής της συλλογής "γεννήθηκαν" από μια οριακή προσωπική εμπειρία. Μια κατάβαση στον Άδη. Εκεί όπου δοκιμάζεται η πίστη στην αξία της ζωής. Αυτό, τελικά, σχεδόν μοιραία, ανοίγει τον τρόπο της αντίληψης, τον τρόπο της ενσυναίσθησης. Ο κόσμος χάνει την αφηρημένη διάσταση μιας συνάθροισης ατόμων και αποκαλύπτεται ως ένα σύνολο ξεχωριστών, μοναδικών προσώπων. Προσώπων με διαφορετικές ιστορίες, πόνους, πληγές, επιλογές, απαντήσεις, χαρακτήρες. Προσώπων, "χτισμένων", θα έλεγα, μέσα στο χρόνο τους, μέσα στις ιστορίες τους κι ωστόσο, ταυτόχρονα, έξω από αυτές.

Και η δική μας εποχή; Ποιά είναι τα πρόσωπά της; Πώς συγκροτήθηκε αυτή η τραυματισμένη μας κοινωνία, όπου η συνειδητή ή η ασυνείδητη επιλογή του θανάτου αντί της ζωής αφήνει ολοένα βαθύτερο αποτύπωμα στις ψυχές μας; Πώς αυξήθηκε τόσο παράλογα αυτός ο τραγικός χορός από αυτόχειρες γύρω μας; Γιατί ο τρόπος αυτός του θανάτου αφήνει τραύμα αγιάτρευτο σ' αυτούς που μένουν πίσω, σαν ένα "γιατί" αναπάντητο που διαιωνίζεται.

Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να μάθουμε τί ακριβώς διαδραματίστηκε στην ψυχή του αυτόχειρα πριν από τη μοιραία απόφαση. Τί λάθος κάναμε εμείς, τί παραλείψαμε, τί θα μπορούσαμε να κάνουμε για να μην συμβεί το μοιραίο.

Ο Καρυωτάκης στο τελευταίο γράμμα που άφησε πριν από την αυτοκτονία του, έγραφε προφητικά: "Πληρώνω για όσους, καθώς εγώ, δεν έβλεπαν κανένα ιδανικό στη ζωή τους, έμειναν πάντα έρμαια των δισταγμών τους κι εθεώρησαν την ύπαρξή τους παιχνίδι χωρίς ουσία. Τους βλέπω να έρχονται ολοένα περισσότεροι μαζί με τους αιώνες".

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Πρόκειται για μια πνευματική επιδημία της εποχής μας; Έναν εφιάλτη που σιγά σιγά συνηθίζουμε;

Γιατί δεν αυτοκτονούσαν οι άνθρωποι στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν υπήρχε πείνα, φόβος, τυραννία, βασανιστήρια και αυτοκτονούν τώρα στη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης; Μήπως σάπισαν τα σανίδια των αξιών και δεν στηρίζουν πια το φιλόδοξο οικοδόμημα που στήσαμε στα χρόνια της ευμάρειας; Μήπως αυξήθηκαν οι λαβύρινθοι των ψυχολογικών τραυματισμών;

Στη γειτονιά μου, όπως σε κάθε γειτονιά πια, άνθρωποι της διπλανής πόρτας επέλεξαν να "φύγουν" μ' αυτόν τον τρόπο. Κάθε αυτόχειρας και μια διαφορετική ιστορία, κάποτε σαν μια αρχαία τραγωδία, όπως η Αντιγόνη, ή σαν ένα σαιξπηρικό πρόσωπο όπως η Οφηλία. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Κι η χαρά της ζωής; Το θαύμα της ζωής; Η ελπίδα; Ο έρωτας;

Τί είναι αυτό που συρρικνώνει τον ορίζοντα όλου του χρόνου σε μια στιγμή απελπισίας; Τί είναι αυτό που κάνει τη ζωή ένα αβάσταχτο φορτίο και παρουσιάζει τον θάνατο ως τη μόνη λύτρωση; Πώς δημιουργείται μέσα μας αυτό το τρομερό Κενό, και γιγαντώνεται σαν "τον βασιλιά των Τρόμων" του Ιώβ;

Σ' ένα γράμμα σε φίλο, ο Καρυωτάκης έγραφε: "Όταν δεν έχει κανείς ένα οποιοδήποτε ιδανικό, δεν είναι δε εξάλλου πλασμένος για τη σημερινή υλική ζωή, αισθάνεται γύρω του ένα κενό τάφου." Εύκολο ν' αστοχήσει κανείς όταν χάσει το έρεισμα της πίστης του. Και δεν εννοώ μόνο την πίστη στον Θεό, αλλά και την πίστη στην αξία της ζωής.

Το σκοτάδι απλώνεται ύπουλα στην εποχή μας, έρπει, καραδοκεί, πολυμήχανο, οργανωμένο, ακούραστο. Με τα ψυχολογικά προβλήματα, με την καταπάτηση των αξιών, με την αλλοίωση των θεσμών, κυρίως με την αλλοτρίωση του προσώπου. Ο εχθρός είναι αόρατος, αλλά υπαρκτός. Τα shopping therapy, οι διάφοροι τρόποι εκτόνωσης (bulling, ενδοοικογενειακή βία κλπ) εξάρτησης (ναρκωτικά, χάπια κ.α.) συμβάλλουν σ' αυτήν την αλλοτρίωση.

Ο καθηγητής Εγκληματολογίας και τ. Υπουργός, Γιάννης Πανούσης, σ' ένα προφητικό άρθρο του στην "Ελευθεροτυπία" (21-6-2010) προβλέποντας ότι η οικονομική κρίση θα "περάσει" και στην εγκληματικότητα, έγραφε: "Ουδείς μπορεί να μας διαβεβαιώσει μετά πλήρους γνώσεως για το τι ακριβώς συμβαίνει "μέσα" στον άνθρωπο όταν χάνει τον εαυτό του. Ούτε και ο ίδιος είναι σε θέση να το κάνει. Πόσω μάλλον οι απ' έξω, οι εκ των υστέρων και οι εκ του ασφαλούς. Η σκληρότητα και η κυνικότητα δεν είναι χαρακτηριστικά ενός "κακό-ψυχου" ανθρώπου. Στην ουσία συνιστούν βαρόμετρο μιας κοινωνίας που αποκλείει και δεν εντάσσει. Μιας βαθιάς διαιρεμένης κοινωνίας."

Πράγματι, από το 2010 μέχρι σήμερα, πολλοί έχασαν τον εαυτό τους μέσα στην κινούμενη άμμο της αβεβαιότητας, της δυσπιστίας, της απελπισίας αυτής της "διαιρεμένης κοινωνίας". Κι όσοι δεν έχασαν τον εαυτό τους, έχασαν τα όνειρά τους. Στην εποχή μας η αγάπη εύκολα απελπίζεται.

Έτσι έγραψα την Ηλικία της πέτρας. Προσπαθώντας να νιώσω και να καταλάβω πώς χάνει κανείς τον εαυτό του, πώς σκληραίνει, πετρώνει, αποξενώνεται. Πώς οδηγείται τελικά στην επιλογή του θανάτου αντί της ζωής.

Αναπάντητη, διαχρονικά, η ερώτηση του Άμλετ. Να υπάρχει κανείς ή να μην υπάρχει; Και ποιός ερωτάται πριν έρθει σ' αυτήν τη ζωή; Και ποιός μπορεί να επιλέξει τη μοίρα του; Με την έννοια του μεριδίου, του μερτικού, του Σταυρού που κουβαλά ο καθένας μας.

Κλείνοντας αυτόν τον μικρό απολογισμό -ή μάλλον εξομολόγηση- για ό,τι πυροδότησε τα ποιήματα αυτής της συλλογής, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες απόψεις μου για την Ποίηση. Πιστεύω λοιπόν πως μέσα από την Ποίηση βρίσκουμε την δύναμη να εκφράζουμε τον έσω άνθρωπο, τον μόνο αληθινό εαυτό μας. Και παράλληλα να φωτίσουμε τα σκοτάδια των πληγών μας. Ή για να μιλήσω με ακρίβεια, ν' αφήσουμε την Ποίηση να το κάνει αυτό, παραμερίζοντας τον όποιο ναρκισσισμό ή ματαιοδοξία. Ίσως να μην μπορέσουμε παρά να εκφράσουμε μια μικρή περιοχή εκείνου που είμαστε στο βάθος. Ίσως να μην μπορέσουμε να εισχωρήσουμε έως τον βυθό του σκότους των πληγών των δικών μας ή του Άλλου. Ωστόσο, μέσω της Ποίησης μπορούμε να καταφέρουμε να ψηλαφήσουμε έστω και λίγο, το πολύτιμο, ακατέργαστο, κρυμμένο πετράδι της ύπαρξής μας - το ανείπωτο.

24-05-2017
Εύα Μοδινού

Δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό fractalart.gr