ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

για την συλλογή Η ηλικία της πέτρας (Εκδόσεις Γκοβόστη, 2017)

1. Έχει ηλικία η πέτρα, κυρία Μοδινού;

Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, υπήρξαμε κάποτε εύπλαστοι, απλοί, αθώοι, με ανοιχτή αγκαλιά για ό,τι θα μας έφερνε το μέλλον. Μεγαλώνοντας, πολλοί από εμάς βρεθήκαμε να κουβαλάμε μία πέτρα στη ζωή μας. Είναι η σκλήρυνση της πληγής από τα χτυπήματα της μοίρας ή του κόσμου. Η ακαμψία ενός τραύματος, το χτίσιμο στο "Εγώ", σαν μια άμυνα εύλογη στην βία που βιώσαμε. Όμως αν θέλουμε πραγματικά να ελαφρύνουμε αυτό το φορτίο μας, πρέπει να επεξεργαστούμε την πέτρα που κουβαλάμε, να την λειάνουμε, να της δώσουμε κάποια μορφή. Ο χρόνος που χρειάζεται για να καταφέρουμε κάτι τέτοιο είναι η ενδόμυχη ηλικία μας, ίσως η πραγματική ηλικία μας, Η ηλικία της πέτρας.

2. Προκαθορισμένο σχήμα που ωστόσο υπάρχει ακόμα και αν ποτέ δεν την λαξέψαμε;

Όχι, δεν πιστεύω πως η πέτρα αυτή που κουβαλάμε μέσα μας έχει προκαθορισμένο σχήμα, αφού έχουμε την ελευθερία της επιλογής. Ο καθένας από εμάς αντιμετωπίζει διαφορετικά τα χτυπήματα της ζωής και τις πληγές που του δημιουργούν. Κάποιοι καταρρέουν, άλλοι σκληραίνουν, άλλοι οχυρώνονται μέσα στις ιδέες τους ή στις μάσκες τους. Ο άνθρωπος όμως, δεν είναι πλασμένος για να είναι ο μοναδικός μάρτυρας του εαυτού του. Ο Άλλος θα είναι πάντα ο καθρέφτης γι' αυτό που είμαστε, γι' αυτό που γινόμαστε, για εκείνο που κουβαλάμε χωρίς πολλές φορές να το νιώθουμε.

3. Από την "Στιχομυθία" (Εριφύλη 2001) και "Το κοίλο της σιωπής (Εριφύλη 2003) μέχρι την "Ηλικία της πέτρας" (Γκοβόστη 2017) τι χάθηκε, τι βρέθηκε κυρία Μοδινού;

Νομίζω πως από την πρώτη μου ποιητική συλλογή έως την τωρινή άλλαξαν πολλά. Στην Στιχομυθία υπήρχε μια έκρηξη λυρισμού. Τότε η μαγεία των λέξεων ίσως επισκίαζε τα νοήματα. Στο Κοίλο της σιωπής, πάλι, η δομή ήταν διαφορετική. Φώτιζε κάπως καθαρότερα τα ποιήματα. Στο Εκεί που τελειώνει...πρώτο και δεύτερο τετράδιο, δύο ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν ταυτόχρονα το 2005, σαν συνέχεια η μια της άλλης, δοκίμασα μια άλλη φόρμα και θεματική. Το Για πάντα-ποίηση σε επτά πράξεις, το 2012, είναι τελείως διαφορετικό από όλα τα προηγούμενα, γιατί είναι χτισμένο με θεατρική δομή. Διηγείται κατά κάποιο τρόπο μια ιστορία, ένα δράμα. Όλα αυτά τα χρόνια, ωστόσο, σαν να με ακολουθούσαν οι στίχοι του Σεφέρη: " και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε /από τα μαλάματα το πρόσωπό της". Σιγά σιγά οι στίχοι αυτοί αποκρυσταλλώθηκαν μέσα μου. Τελικά, αυτό που επεδίωξα στην Ηλικία της πέτρας, είναι ο τρόπος της αφαίρεσης του περιττού, έτσι ώστε να φανεί καθαρότερα το σκίρτημα της ψυχής που πυροδοτεί κάθε ποίημα και συγχρόνως η αποκρυστάλλωση της δομής ώστε να υπάρχει συνέχεια και συνοχή στη συλλογή. Άλλοι βέβαια θα κρίνουν το αποτέλεσμα.

4. Δώρο ή άλγος αβάσταχτο η ζωή;

Εξαρτάται από το πως βιώνει κανείς την ελευθερία του. Γιατί η ζωή είναι ανεκτίμητο δώρο, αλλά σε κάποιες οριακές καταστάσεις που φαίνονται αδιέξοδες ή σε βαριές ανίατες ασθένειες, μπορεί να γίνει αβάσταχτο άλγος, όπως λέτε. Ωστόσο τίποτα δεν δωρίζεται πραγματικά, χωρίς αγώνα. Η μάχη με τη μοίρα -ως μερίδιο πόνου- με το σκοτάδι των άλλων ή με το σκοτάδι που έχει ο καθένας μας μέσα του, είναι χαμένη αν δεν μπορέσουμε ν' ανοίξουμε χαραμάδες στο φως. Όπως λέει ο Άγιος Πορφύριος, να μην πολεμάμε το σκοτάδι με το σκοτάδι, αλλά ν' ανοίγουμε μια χαραμάδα στο φως. Το φως μονάχα μπορεί να πολεμήσει πραγματικά το σκοτάδι της απελπισίας, όταν η ζωή μοιάζει φορτίο αβάσταχτο. Εκείνοι λοιπόν, που δέχονται τα χτυπήματα με καρτερία, με αγωνιστικό πνεύμα, με πίστη στον Θεό ή στην αξία της ύπαρξής τους, βιώνουν τη ζωή ως δώρο. Αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο κάποιες φορές, ειδικά όταν υπάρχουν βαριές ανίατες αρρώστιες ή αλλεπάλληλες αποτυχίες και ατυχίες. Η θεωρία είναι πάντα εύκολη. Η πράξη μονάχα μάς δοκιμάζει πραγματικά. Γι' αυτό ακόμη κι οι πιο αισιόδοξοι άνθρωποι μπορεί κάποτε ν' αποπειραθούν ν' αυτοκτονήσουν.

5. Η ποίηση; Η λύτρωση, η απάντηση ή "το καταφύγιο που φθονούμε";

Συζητώντας με τον Γιάννη Δάλλα για την ποίηση σ' ένα διάλογο που δημοσιεύτηκε στα Θέματα Λογοτεχνίας, μου είχε πει πως πολλοί σημαντικοί ποιητές δεν λυτρώθηκαν με την ποίηση, μείνανε στο επίπεδο του τραύματος, αλλά του έδωσαν μια δυναμική. Επίσης είχε πει πως "η ποίηση είναι μια σιωπηλή ενέργεια". Είναι "μια γνώση σαν επίγνωση. Πιάνει το βάθος των πραγμάτων". Πιστεύω πως, με αυτήν την έννοια, η ποίηση είναι λύτρωση. Γιατί "ο προστιθείς γνώσιν προσθήσει άλγημα", σύμφωνα με τον Εκκλησιαστή. Κι αυτό ακριβώς το πικρό ίζημα της πείρας, που κάποτε γίνεται φαρμάκι, αν με την ποίηση μπορούμε να το πλάσουμε ξανά, να του δώσουμε μια δυναμική ώστε να υπερβεί τη γνώση που προκαλεί πόνο και να γίνει επίγνωση, τότε πράγματι, η ποίηση λυτρώνει.
Τώρα για το αν η ποίηση είναι η απάντηση που αναζητούμε, δεν νομίζω ότι ο λόγος ο ποιητικός ενδιαφέρεται να δώσει οποιαδήποτε απάντηση. Μάλλον υπερβαίνει και τα ίδια τα ερωτήματα που θέτει. Υπάρχει ένας πίνακας του Γκόγια που επανέρχεται στη μνήμη μου συχνά. Έχει τίτλο "Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα". Στα βαθύτερα υπαρξιακά, οντολογικά ερωτήματα, η απάντηση δεν είναι ποτέ μονοσήμαντη. Και δυστυχώς η λογική δίνει, συνήθως, μονοσήμαντες απαντήσεις.
Όσο για το αν η ποίηση είναι "το καταφύγιο που φθονούμε", ίσως να είναι όταν ο ποιητής βιώνει το ποίημα ως "συμβάν", ωστόσο δεν μπορεί να εισχωρήσει στην καθολική βίωσή του, όπως λέει ο Βύρων Λεοντάρης στο περίφημο δοκίμιό του "Η αγωνία του αμετουσίωτου".

6. Μέσα από την ποίηση προσεγγίζουμε το ανείπωτο;

Αυτό που είμαστε πραγματικά, δεν το γνωρίζουμε. Γιατί δεν γνωρίζουμε το "εν δυνάμει" της ύπαρξής μας. Άρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε γι' αυτό. Δεν μπορούμε να εισχωρήσουμε στο βαθύτερο πυρήνα του "είναι" μας. Όταν παραδείγματος χάρη συμβεί ένα συγκλονιστικό γεγονός, μια τρομερή ανατροπή στη ζωή μας, τότε μπορεί ν' αντιδράσουμε απρόβλεπτα. Ν' ανασυρθεί ένας άγνωστος εαυτός μας, να πράξουμε κάτι που δεν το είχαμε ποτέ φανταστεί. Αλλά και τότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε πραγματικά γι' αυτό που μας συνέβη. Γιατί σε οριακές συνθήκες οι αλλαγές είναι ραγδαίες. Ωστόσο αφήνουν ένα χνάρι στην ψυχή. Αυτό το χνάρι ανιχνεύει η ποίηση. Δεν μιλά γι' αυτό άμεσα, γιατί δεν μπορεί να διατυπωθεί πραγματικά, ωστόσο το ψηλαφεί ως "ανείπωτο", ως το άδυτο της συνείδησης, όπως όταν μια δέσμη φωτός εισχωρεί ξαφνικά σ' ένα σκοτεινό χώρο. Ίσως είναι αυτό που λέει ο Βύρων Λεοντάρης στο δοκίμιο που ανέφερα πριν: "Από το εξουθενωτικά απέραντο είναι του ο άνθρωπος βιώνει μόνο ένα μέρος του. Γι' αυτό μπορεί και να σωπαίνει. Τ ο ά λ λ ο τ ο λ έ ε ι."

7. Σε εποχές μεγάλης ταραχής και παραδόξου πώς πλησιάζουμε "Το κοίλο της σιωπής" και την "Ηλικία της πέτρας";

Θα έλεγα πως τόσο στο Κοίλο της σιωπής όσο και στην Ηλικία της πέτρας αναζητώ "τη λόγχη την ορισμένη να τρυπήσει την καρδιά ...για να την ανοίξει στο φως", όπως λέει ο Σεφέρης. Ωστόσο Το κοίλο της σιωπής εκδόθηκε το 2003, κι απέχει από την Ηλικία της πέτρας δεκατέσσερα χρόνια. Το 2003, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, η Ελλάδα μεσουρανούσε σ' έναν φαινομενικά ανέφελο ουρανό. Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Αυταπάτες σε συλλογικό επίπεδο, έχουν γκρεμιστεί. Ελπίδες έχουν διαψευστεί. Σε πνευματικό επίπεδο έχουν πολλαπλασιαστεί τα αδιέξοδα. Τα ψυχολογικά προβλήματα παρουσιάζουν αλματώδη αύξηση. Η βία στην εποχή μας έχει πολλά κεφάλια όπως η Λερναία Ύδρα. Είναι ενδοοικογενειακή, στο χώρο της δουλειάς είναι ο εργασιακός μεσαίωνας, στο σχολείο ή στις παρέες το bulling, η εξάρτηση από ουσίες, κλπ. Η κρίση, που είναι πλέον σε όλα τα επίπεδα, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, πολιτικό, ανέσυρε όλες τις αδυναμίες μας, τις αστοχίες μας. Παράλληλα η παγκοσμιοποίηση ασκεί μια τεράστια πίεση στις εθνικές ταυτότητες των κρατών, στις πολιτιστικές παραδόσεις τους. Εγκαθιδρύει προϋποθέσεις μαζικής κουλτούρας. Όλα αυτά δημιουργούν μια αφύσικη ατμόσφαιρα, ένα νοσηρό κλίμα, μια σκληρότητα, έναν κυνισμό, μία πώρωση. Φυσικό είναι λοιπόν και Η ηλικία της πέτρας να εστιάζει σ' αυτά τα αδιέξοδα πολύ περισσότερο απ' ό,τι Το κοίλο της σιωπής. Παράλληλα όμως, η ποίηση πρέπει να υπερβαίνει τα δεδομένα της εποχής της. Να επεκτείνεται στο μέλλον μέσα από την ενόραση. Αυτό, ωστόσο, μονάχα σε βάθος χρόνου θα φανεί αν και πόσο κατορθώθηκε.

8. "Γιατί ξεθάβεις λοιπόν τους νεκρούς
και τους ζητάς εξηγήσεις;"
Γράφοντας ποίηση, κυρία Μοδινού, από πού ζητάμε εξηγήσεις;

Γράφοντας ποιήματα δεν ζητάμε ακριβώς εξηγήσεις, αφού η ποίηση αντιστέκεται στη βία κάθε ερμηνείας. Δεν αποκωδικοποιεί τα νοήματά της. Η συγκίνηση, το ρίγος, το μεταίσθημα που τελικά αφήνει, είναι πέρα από τις εξηγήσεις που ψάχνουμε. Η δύναμη του ποιητικού λόγου πηγάζει ακριβώς από το γεγονός ότι μνημειώνεται μέσα μας χωρίς ν' αποσαφηνίζεται. Αναζητούμε ωστόσο την αλήθεια κάθε ποιήματος και κυρίως το έδαφος της ύπαρξής μας όπου ριζώνει αυτή η αλήθεια.

9. "Η αδειοσύνη είναι τελικά χειροπιαστή
ενώ η πληρότητα άπιαστη όπως το Σύμπαν"
Μέσα από την ποίηση προσεγγίζουμε την πληρότητα;

Ναι, μέσα από την ποίηση μπορούμε να προσεγγίσουμε κάποτε την πληρότητα, με την έννοια της άδηλης συνείδησης μιας πραγματικότητας που δεν μετουσιώνεται. Αλλά αυτό σπάνια γίνεται μόνιμη κατάσταση. Ακόμη κι όταν ο ποιητής ζει κι αναπνέει μέσα σε μια ποιητική ατμόσφαιρα, η πληρότητα που του χαρίζεται είναι σαν την αστραπιαία ορμή ενός καταρράχτη που πασχίζει να κλείσει μές στη χούφτα του. Αυτό που βιώνει τελικά τον ξεπερνά. Ξεγλιστρά διαρκώς από την συνείδησή του, αφήνοντάς τον ωστόσο, εκστασιασμένο.

10. "είπες και ρίχτηκες στην άβυσσο" Η ποίηση μπορεί να είναι βουτιά στην άβυσσο;

Δεν νομίζω, γιατί ο λόγος ο ίδιος φέρει και το όριό του σαν ένα δίχτυ ασφαλείας. Η βουτιά στην άβυσσο δεν είναι λόγος αλλά Σιγή. Όπως λέει ο Καρυωτάκης στα τελευταία του ποιήματα: "Ας υποθέσουμε πως δεν έχουμε φτάσει /από εκατό δρόμους τα όρια της σιγής". Μπορεί όμως, η ποίηση να είναι ένα επίμονο βλέμμα στην άβυσσο. Όπως τα ποιήματα αυτοχείρων ποιητών. Του Καρυωτάκη που είπα πριν ή της Σύλβια Πλαθ, παραδείγματος χάρη. Ή και άλλων ποιητών, όπως του Βύρωνα Λεοντάρη το τελευταίο του ποίημα, "Ημών των άλλων", όπου μοιάζει σαν να μιλά για κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί τελικά. Για κάτι που πονά αφόρητα. Ίσως αυτό το επίμονο βλέμμα στην άβυσσο είναι αβάσταχτο από ένα σημείο κι έπειτα. Η Πλαθ σ' ένα ποίημα της λέει: "Είμαι μια πληγή που την αφήνουν να φύγει". Και ο Καρυωτάκης είχε πει: "Αισθάνομαι την πραγματικότητα με σωματικό πόνο."

11. "Άλλωστε ποιός φτάνει έως την καρδιά του άλλου
ή έστω ως την δική του την καρδιά;"
Με την ποίηση φτάνεις;

Στην καρδιά του άλλου φτάνεις σίγουρα με την αγάπη και την ταπείνωση. Όταν υποχωρεί ο εγωισμός και έρχεσαι στη θέση του άλλου. Με την ποίηση φτάνεις όταν έχει βαθιά την πηγή της στην καρδιά, στο νου, στη μνήμη και τελικά στον έσω άνθρωπο, εκεί όπου δεν υπάρχει ματαιοδοξία, ανάγκη για αναγνώριση ή για εκτόνωση των παθημάτων της ζωής. Τότε, νομίζω πως ο ποιητής μπορεί να μιλήσει όχι μόνο με την δική του φωνή, αλλά και με τη φωνή του άλλου κι ίσως γι' αυτό το λόγο ακριβώς μπορεί και φτάνει έως την καρδιά του. Αυτές, πιστεύω, πως είναι και οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ποίησης.

12. Μπορεί το ποίημα να είναι "ο Άλλος", κυρία Μοδινού;

Συναντώντας τον "Άλλον", τον άγνωστο Άλλον, τον πλησίον, μπορεί να βρίσκουμε τελικά και το αληθινό μας πρόσωπο. Ίσως η ποίηση λοιπόν, που αποκαλύπτει τον έσω άνθρωπο του ποιητή, ν' αποκαλύπτει στην πραγματικότητα τον "Άλλον".

13. Τι είναι το ποίημα;

Το ποίημα είναι μια παράλληλη ζωή, πολύ πιο ουσιαστική, πολύ πιο αληθινή από αυτήν που ζει στην καθημερινότητά του ο ποιητής. Είναι μια αποκάλυψη. Μια υπέρβαση του χρόνου. Υπερύψωση από τη ρουτίνα. Ταξίδι σ' έναν άπειρο χώρο. Κάποιες φορές μπορεί να είναι η πληγή του ποιητή. Κι άλλοτε τα φτερά της σιωπής του. Εκεί όπου σταματά η ροή του χρόνου κι ο κόσμος αποκαλύπτεται, δημιουργείται από την αρχή και ξεκινά να ζει μέσα στην αιωνιότητά του.

14. "Ένα ελαφρύ βήμα" κόντρα στην "Έλξη της βαρύτητας". Η ποίηση είναι το "απαλά, απαλά" του γέροντος Πορφυρίου;

Η ποίηση μπορεί να είναι και αυτό το "απαλά, απαλά " του Αγίου Πορφυρίου, που ακούγοντας το κελάηδισμα των αηδονιών, έλεγε πως ο άνθρωπος πρέπει να γίνει ποιητής για να νιώσει τον Θεό. Μπορεί όμως να είναι και ένας ορμητικός χείμαρρος που γκρεμίζεται από μεγάλο ύψος, ή ένας λασπωμένος ουρανός.
Στην Έλξη της βαρύτητας υπάρχει η καταβύθιση στο "Εγώ", στην άβυσσο του άγνωστού μας εαυτού. Όμως "εί ούν το φως το εν σοί σκότος εστί, το σκότος πόσον;" μάς λέει ο Χριστός. Όταν γκρεμίζεται κανείς μέσα στο σκοτάδι του και δεν βρεθεί κανείς ή τίποτα να τον σταματήσει, η πτώση του είναι ατέρμονη. Το σκοτάδι της ψυχής, η άβυσσος του "Εγώ" δεν έχει όριο. Στο Ένα ελαφρύ βήμα η συνάντηση με τον "Άλλον", τον πλησίον ή με τον Θεό γίνεται όπως λέει ο Άγιος Πορφύριος "απαλά" γιατί η αγάπη που οδηγεί σ' αυτήν τη συνάντηση είναι πάντα μέσα μας.

15. "Άρκεί λοιπόν ένα λάθος στην τροχιά
για να θρυμματιστεί αυτό το φίνα
λεπτουργημένο κέλυφος -η αιωνιότητά σου-
Η Ποίηση, κυρία Μοδινού, θα μπορούσε να είναι όπως η Πίστη, μια δεύτερη ευκαιρία στη Ζωή;

Ναι, το πιστεύω αυτό! Γιατί η ποίηση μετασχηματίζει το τετελεσμένο. Του δίνει άλλη διάσταση και πνοή. Του δίνει μια νέα ζωή. Σαν να μην είναι τελικά τετελεσμένο! Με αυτήν την έννοια η ποίηση είναι τελικά ύψιστη δημιουργία. Γιατί δεν μένει στο συμβάν, δεν περιορίζεται από το βίωμα. Μεταπλάθει το βίωμα και το προσφέρει στον ποιητή και κατ' επέκταση στον αναγνώστη, με νέα μορφή, με τη δυναμική ενός ρίγους που μπορεί ν' αλλάξει τον άνθρωπο γιατί αφήνει χνάρι στην ψυχή του. Αυτό, βέβαια, το τελευταίο εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από το κατά πόσο ο ποιητής παραμένει ανοιχτός στη δυναμική του ρίγους του, από το πόσο εμβαθύνει στην δύναμη της τέχνης του, αλλά σίγουρα και από το πόσο ο αναγνώστης είναι διαθέσιμος σ' αυτήν τη δυναμική.

16. Η ποίηση "Γίνεται αρράγιστο ραβδί καθώς βαδίζεις
στης ύπαρξης το μάγμα το ρευστό";
Και από τι είναι ικανή να μας προφυλάξει;

Η ποίηση μπορεί να μας προφυλάξει από το ψέμα, από τα είδωλα του εαυτού μας, τις μάσκες που κολλούν στο πρόσωπό μας και το τρώνε σιγά σιγά χωρίς να το καταλάβουμε, από το περιττό στη ζωή που μάς χτίζει μέσα στη ματαιότητα των λόγων και των έργων. Η ποίηση μπορεί να γίνει ο καθρέφτης του αληθινού μας προσώπου.

17. Και εν τοιαύτη περιπτώσει η σχέση μας μαζί της είναι όπως με την πίστη; Θα πρέπει να την αξίζουμε; Κι απαιτεί από μας;

"Το πνεύμα όπου θέλει πνεί." Κανείς δεν μπορεί να εκβιάσει οποιαδήποτε πνευματική δωρεά. Ωστόσο υπάρχει κάτι κοινό ανάμεσα στην πίστη και στην ποίηση. Η αγάπη για την αλήθεια. Γι' αυτό αν αγαπούμε το είδωλό μας, την πλαστή εικόνα μας περισσότερο από την αλήθεια, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε τη γνώση επίγνωση, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, τον έσω άνθρωπο και να επι-κοινωνήσουμε το ρίγος της ψυχής μας στον Άλλον.
Η πίστη στην αλήθεια είναι μια κινητήριος δύναμη που ωθεί διαρκώς τον άνθρωπο από τη γνώση στην επίγνωση κι από εκεί σε μια "κρείττονα ύπαρξιν και μένουσαν".
Ωστόσο, το ταλέντο εύκολα μπορεί να αιχμαλωτίσει αυτόν που το έχει σ' ένα ναρκισσισμό, στη ματαιοδοξία ή σε μια μανιέρα. Εξαρτάται λοιπόν από τί ζητάμε από την ποίηση. Αν ζητάμε αυτήν την άλλη ύπαρξη, τον αληθινό εαυτό μας πέρα από μάσκες και συμβιβασμούς, αγωνιζόμαστε να ξεπεράσουμε τον ναρκισσισμό μας. Αν ζητάμε μονάχα μια επιβεβαίωση, το ταλέντο υπηρετεί τη ματαιοδοξία μας. Μονάχα στην πρώτη περίπτωση η ποίηση απαιτεί τα πάντα από εμάς και δίνει τα πάντα. Και δεν ξέρω αν και τότε αξίζουμε την ανεκτίμητη αξία μιας τέτοιας δωρεάς.

Δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό fractalart.gr, στις 22/11/2017.